Truyền thuyết kể lại rằng, thuở xưa người dân chưa biết cày cấy, làm ra thóc mà ăn, chỉ sống bằng rễ cây, thịt thú rừng và nhiều loại quả, rau củ nhím được. Các vùng đất ven sông mỗi lần nước lớn lên lại được phù sa bồi thêm màu mỡ. Vua Hùng thấy đất tốt liền kề dân đến bảo tìm cách bồi bờ giữ nước; thấy lúa mọc hoang nhiều mới trình bày cách cho dân giữ hạt, trồng mạ, khi mạ lên xanh thì nuôi cấy vào các ruộng có nước. Lúc đầu dân không biết cấy, tìm vua. Vua Hùng rút mạ lên, đưa tới ruộng nước, thấm xuống nuôi dân xem, rồi mọi người làm theo. Kể từ đó, cứ vào nhiệm vụ liên tục năm (thước và tháng sáu âm lịch) dân dân Minh Nông làm lễ tịch điền để tri ân lao to lớn của Vua Hùng.

Lễ hội Vua Hùng dạy lúa lúa gồm 2 phần: Phần lễ và phần hội. Phần Lễ bao gồm Lễ Cáo Cung, cúng Thần Nông (diễn ra ngày 14 tháng 14). Nghi lễ rước kiệu, lễ vật từ UBND đến Đàn tịch Điền và nghi lễ thần truyền thống là phần tái diễn “Vua Hùng dạy cấy dân lúa” được tiến hành đầy đủ, trang béo. Trong phần hội diễn ra nhiều hoạt động lưu trữ: văn nghệ, thể thao, gói nấu bánh chưng, chiết bánh giày và các trò chơi dân gian.

Đây là lễ hội mang tính đặc trưng, ​​tiêu biểu khởi thủy của nghề trồng lúa nước Việt Nam gắn liền với thời đại Hùng Vương; Việc phục dựng Lễ Hội Vua Hùng dạy dân trồng lúa lúa Giáp Thì nỗ lực bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc nói chung, của địa phương Minh Nông nói riêng; tôn vinh thời đại Hùng Vương và tri ân công lao to lớn của Vua Hùng đã có công khai sáng nghề nông trong buổi đầu xây dựng nước; làm cơ sở trình Bộ Văn hóa, thể thao và du lịch kiểm duyệt Lễ hội “Vua Hùng dạy dân cấy lúa” là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia; xây dựng kế hoạch khu di tích trở thành địa điểm du lịch hấp dẫn phục vụ đồng bào và du khách thập phương. Công việc Lễ Hội góp phần bảo tồn các giá trị di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc trên địa bàn thành phố Việt Trì và “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ” - Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại; tạo điểm nhấn về hoạt động lễ hội trong tiến trình xây dựng thành phố Việt Trì trở thành thành phố lễ hội với Bộ dân tộc dân tộc Việt Nam.