Lễ hội Vua Hùng dạy dân cấy lúa gồm 2 phần: Phần lễ và phần hội. Trong ngày 4/2 (tức 14 tháng Giêng âm lịch) đã diễn ra phần lễ với các nghi thức từ Cáo yết, cúng Thần Nông đến lễ đón nhận sắc phong. Trong ngày 5/2, sau phần rước kiệu từ bến sông đến đàn Tịch Điền và nghi lễ tế thần truyền thống là phần tái diễn “Vua Hùng dạy dân cấy lúa” được tiến hành đầy đủ, trang nghiêm. Tuy nhiên, do thời tiết mưa to nên sau khi kết thúc hoạt động thi cấy lúa, lễ hội không tổ chức trò chơi dân gian như kế hoạch ban đầu.

Truyền thuyết kể lại rằng, thuở xưa người dân chưa biết cày cấy, làm ra thóc gạo mà ăn, chỉ sống bằng rễ cây, thịt thú rừng và nhiều loại quả, rau dại nhặt được. Các vùng đất ven sông mỗi lần nước lớn dâng lên lại được phù sa bồi thêm màu mỡ. Vua Hùng thấy đất tốt liền gọi dân đến bảo tìm cách đắp bờ giữ nước; thấy lúa mọc hoang nhiều mới bày cách cho dân giữ hạt, gieo mạ, khi mạ lên xanh thì đem cấy vào các tràn ruộng có nước. Lúc đầu dân không biết cấy, tìm hỏi vua. Vua Hùng nhổ mạ lên, đem tới ruộng nước, lội xuống cấy cho dân xem, rồi mọi người làm theo. Kể từ đó, cứ vào đầu vụ hằng năm (tháng Giêng và tháng Sáu âm lịch) người dân Minh Nông làm lễ tịch điền để tri ân công lao to lớn của Vua Hùng.

Đây là lễ hội mang tính đặc trưng, tiêu biểu khởi thủy của nghề trồng lúa nước Việt Nam gắn liền với thời đại Hùng Vương; tạo điểm nhấn về hoạt động lễ hội trong tiến trình xây dựng thành phố Việt Trì trở thành thành phố lễ hội về với cội nguồn dân tộc Việt Nam.