Trong cái nắng nhẹ ấm áp của những ngày đầu xuân Quý Tỵ, chúng tôi có dịp trở lại Phượng Lâu, nơi có Phường Xoan An Thái để hiểu thêm nguồn cội của những câu Xoan. Cũng giống như những miền quê khác ở vùng trung du Bắc Bộ, cái mộc mạc, chân chất của người dân nơi đây là những gì mà bất cứ ai đến đây cũng có cảm nhận như vậy. Biết chúng tôi muốn tìm hiểu về gía trị văn hoá hát Xoan cũng như việc lưu giữ và truyền dạy hát Xoan - Nghệ nhân Nguyễn Thị Lịch – Trùm phường Xoan An Thái tâm sự: “Để cho các thế hệ trẻ hôm nay biết trân trọng và có ý thức gìn giữ giá trị văn hoá này thì việc truyền dạy trước hết phải giúp họ hiểu được thế nào là hát Xoan, nguồn gốc hát Xoan, tại sao gọi là hát Xoan và hát Xoan gồm có mấy phần thì họ mới thấy hết được các hay của Xoan và yêu thích học hát Xoan”.  

Theo nghệ nhân Nguyễn Thị Lịch thì nghệ thuật hát Xoan có từ thủa các Vua Hùng dựng nước gắn liền với sự tích về nàng Quế Hoa xinh đẹp, múa hay, hát giỏi. Còn theo các nhà nghiên cứu về văn hóa, thì hát Xoan là loại dân ca nghi lễ, phong tục gắn với hội mùa để nhớ ơn vị Thành Hoàng làng. Hàng năm, lễ hội hát Xoan thường được tổ chức tại Đình làng vào tháng giêng và dịp giỗ tổ Hùng Vương. Hát Xoan thường được hát vào mùa Xuân- nét độc đáo của hát Xoan là lối hát thờ thần hát ở cửa Đình hay còn gọi là khúc môn đình. Hát Xoan phải theo trình tự quy định gồm: Hát phần nghi lễ tôn giáo, phần diễn xướng các quả cách như; Xuân, Hạ, Thu, Đông, ngư, tiều, canh, mục, chèo thuyền, tứ dân, cơ bản là hát lối và ngâm đọc có thêm phần hát hội mang tích chất chữ tình, phản ánh tình yêu giao duyên đôi lứa, cuối cùng là phần giã cá để kết thúc quá trình diễn xướng của Xoan. Xoan cũng như các thể loại âm nhạc cổ truyền dân tộc khác nó thực sự trường tồn và phát triển khi được các thế hệ cảm nhận và yêu mến. Em Nguyễn Việt Cường- học sinh trường THCS Phượng Lâu cũng đã cho biết suy nghĩ của mình: “ Em rất vinh dự và tự hào được sinh ra và lớn lên trên quê Xoan, em rất thích học hát Xoan và mong muốn lưu giữ lại được những làn điệu Xoan cổ của ông cha đã để lại, đây là những giá trị văn hoá quý báu mà thế hệ chúng em xác định mình phải có ý thức và trách nhiệm gìn giữ”

Hiện tại Phường Xoan An Thái có gần 70 thành viên, trong đó có 60 kép, đào và 7 nghệ nhân hát Xoan. Nói đến Phượng Lâu hầu hết người dân thành phố Việt Trì đều biết đến một phường Xoan cổ An Thái, người dân thôn An Thái đã bảo tồn và duy trì được cho đến ngày nay, tuy trải qua không ít những thăng trầm lịch sử nhưng phường Xoan vẫn đứng vững và phát triển. Theo ông Trần Văn Khai – phó chủ tịch UBND xã Phượng Lâu thì định hướng phát triển của Xoan trong thời gian tới của địa phương là:  “ Trong thời gian tới, chúng tôi không chỉ dừng lại ở việc đưa hát Xoan vào hai trường THCS và Tiểu học Phượng lâu và 9 khu dân cư có Câu lạc bộ hát Xoan như hiện nay mà còn đưa ra các xã, phường, huyện trong tỉnh bằng việc cử nghệ nhân đi truyền dạy hát Xoan; Vừa là để duy trì phát triển hát Xoan, đồng thời là quảng bá hát Xoan để nhiều người được biết đến giá trị văn hoá đặc sắc này”

Có thể nói hát Xoan là giá trị văn hoá phi vật thể đặc trưng vùng miền, tạo dấu ấn riêng cho nhân dân tỉnh Phú Thọ, nhân dân thành phố Việt Trì nói chung, nhân dân thôn An Thái xã phượng Lâu nói riêng. Đặc biệt là vào mỗi dịp tết đến, xuân về.  Tiếng Xoan An Thái lại ngân cao hơn, xa hơn mang hơi thở và sức sống mới cho hôm nay và mãi mãi mai sau.