Theo WHO, sử dụng thuốc lá là một trong những mối đe dọa sức khỏe cộng đồng lớn nhất mà thế giới đã và đang phải đối mặt. Mỗi năm trên thế giới có khoảng 8 triệu ca tử vong do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá, trong đó 1,3 triệu ca tử vong do hút thuốc thụ động. Tại Việt Nam, với hơn 15 triệu người hút thuốc, việc sử dụng thuốc lá gây ra hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm. Nghiên cứu của Hội Kinh tế y tế Việt Nam năm 2022 cho thấy chi phí y tế cho điều trị và mất sức lao động do bệnh tật và tử vong sớm liên quan đến sử dụng thuốc lá hàng năm ở Việt Nam ước tính là 108 nghìn tỷ đồng. Con số này lớn hơn 5 lần so với đóng góp của nguồn thu thuế từ sản phẩm thuốc lá cho ngân sách quốc gia.

          Với những nỗ lực của Bộ Y tế, các Bộ, ngành, các tỉnh, thành phố và sự hỗ trợ của Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá, hơn 10 năm qua, công tác phòng chống tác hại thuốc lá tại Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu trong nam giới trưởng thành tại Việt Nam giảm (trung bình giảm 0,5% mỗi năm). Tỷ lệ hút thuốc lá điếu ở thanh thiếu niên 13-15 tuổi giảm từ 2,5% năm 2014 xuống còn 1,9% năm 2022.

          Tại tỉnh Phú Thọ, theo kết quả nghiên cứu điều tra tình hình sử dụng thuốc lá năm 2024 cho thấy tỷ lệ người trưởng thành từ 15 tuổi trở lên đang hút thuốc là 18,4% (thấp hơn mức trung bình của cả nước), trong đó tỷ lệ ở nam giới (35,8%) cao hơn so với nữ giới (1,1%). Riêng với thuốc lá điện tử, tỷ lệ hút thuốc lá chung là 1,3%, trong đó nam giới chiếm 2,2% và nữ giới 0,5%. Bên cạnh đó, với việc thực thi các giải pháp bảo đảm môi trường không khói thuốc, tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc thụ động đã giảm đáng kể cả ở các hộ gia đình, nơi công cộng và nơi làm việc. Đây là những kết quả rất đáng khích lệ trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá.

          Hiện nay, ngoài thuốc lá điếu thông thường, các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và túi Nicotine được các công ty quảng bá với tên gọi là "sản phẩm giảm hại". Điều này đã làm cho nhiều người, đặc biệt là giới trẻ hiểu lầm rằng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng không có hại, không gây nghiện. Điều này đã tác động đến việc gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Kết quả điều tra tại 11 tỉnh, thành phố trên cả nước thực hiện năm 2023-2024 cho thấy, tỷ lệ học sinh từ 13-18 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử tăng lên 14%. Với những chiêu trò quảng cáo tinh vi, hình ảnh thuốc lá điện tử đang bị "tô vẽ" như một biểu tượng của sự cá tính, sự tự do và quyến rũ - đó là sự hấp dẫn giả tạo, đầy độc hại. Những sản phẩm như thuốc lá điện tử với vỏ ngoài bắt mắt, nhiều hương vị, được truyền thông như một trào lưu "thời thượng", đang lôi kéo, thu hút giới trẻ sử dụng. Bên cạnh đó, thuốc lá điện tử và các dạng thuốc lá mới đang mở đầu cho xu hướng lạm dụng và nghiện các hóa chất nhân tạo tổng hợp, bao gồm nicotine, các loại ma túy thế hệ mới và rất nhiều hóa chất khác. Giá thuốc lá ở Việt Nam thuộc hàng thấp nhất trên thế giới khiến người có thu nhập thấp và người mới hút, kể cả trẻ em dễ dàng tiếp cận. Nếu không được ngăn chặn kịp thời, do khả năng gây nghiện cao và mức độ lan nhanh trong cộng đồng, cùng với các sản phẩm thuốc lá điếu thông thường, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng sẽ tạo ra một thế hệ mới nghiện nicotine và các chất gây nghiện khác, gây nên hệ hụy khôn lương đến sức khỏe người sử dụng.

          "Giảm tỷ lệ sử dụng thuốc là trong cộng đồng là mục tiêu quan trọng trong việc giảm các yếu tố nguy cơ đối với sức khỏe" là quan điểm chỉ đạo trong Chiến lược quốc gia về PCTH thuốc lá đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 24/5/2023. Ngày 30/11/2024, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 173/2024/QH15, trong đó có nội dung "cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng kể từ ngày 1/1/2025". Để tiếp tục tăng cường thực thi Luật Phòng chống tác hại thuốc lá, Chiến lược quốc gia về Phòng chống tác hại thuốc lá, đặc biệt là đẩy mạnh việc triển khai Nghị quyết số 173/2024/QH15 của Quốc hội, cùng với các địa phương trên cả nước, tỉnh Phú Thọ đã và đang tích cực triển khai các hoạt động. Theo đó, Sở Y tế phối hợp với các cơ quan chức năng tăng cường truyền thông về Luật Phòng chống tác hại thuốc lá, Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá, Nghị quyết số 173/2024/QH15 của Quốc hội về nội dung "cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng"; chú trọng nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của việc sử dụng thuốc lá và thuốc lá điện tử sâu rộng tại các trường học, cộng đồng; lồng ghép hoạt động phòng chống tác hại thuốc lá trong các phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh"; phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa". Tổ chức các đợt giám sát việc tuân thủ quy định cấm hút thuốc tại các cơ sở y tế, cơ sở giáo dục, nơi làm việc, khách sạn, nhà hàng và các địa điểm cấm hút thuốc lá khác theo quy định của Luật phòng chống tác hại thuốc lá; thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm quy định cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Tuy nhiên công tác phòng chống tác hại thuốc lá còn gặp nhiều khó khăn, thách thức. Chính vì vậy, các cơ quan, đơn vị cần tiếp tục chỉ đạo tăng cường thực thi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và tổ chức các hoạt động thiết thực xây dựng môi trường không khói thuốc. Bên cạnh nỗ lực của các cơ quan chức năng, mỗi người dân hãy nâng cao nhận thức và thực hiện nói không với thuốc lá, cùng chung tay xây dựng môi trường sống và làm việc không khói thuốc để bảo vệ sức khoẻ cho chính bản thân mình, cho gia đình và cho cộng đồng./.

          Ngoài các tác hại về hô hấp, thuốc lá điện tử còn gây các triệu chứng tiêu hóa như đau thượng vị, buồn nôn, nôn, tiêu chảy và xuất huyết tiêu hóa. Các thiết bị điện tử cũng tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ, gây thương tích nghiêm trọng cho người sử dụng. Tổn thương răng miệng, nhiễm trùng niêm mạc, sâu răng cũng được ghi nhận nhiều hơn ở người dùng thuốc lá điện tử.

          Không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến người sử dụng, thuốc lá điện tử còn gây hại cho những người xung quanh thông qua khói thuốc thụ động. Các nhà sản xuất đã tung ra nhiều loại hương vị hấp dẫn như vani, hoa quả, kẹo ngọt nhằm thu hút người dùng, trong đó có cả trẻ em và thanh thiếu niên, khiến vấn đề càng thêm phức tạp.

          Đáng lo ngại hơn, các chất phụ gia trong thuốc lá điện tử có thể gây viêm phổi, viêm tiểu phế quản khi sử dụng lâu dài. Nguy hiểm không kém là việc thuốc lá điện tử có thể bị lợi dụng để pha trộn các chất ma túy, gây ra những trường hợp ngộ độc nghiêm trọng, đặc biệt là ở học sinh, sinh viên.

          Theo WHO, mỗi năm có hơn 8 triệu người tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá trên toàn cầu, trong đó khoảng 1,3 triệu trường hợp do phơi nhiễm khói thuốc thụ động. Tại Việt Nam, thuốc lá là nguyên nhân gây ra hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm, tương đương gần 300 gia đình phải chịu cảnh mất người thân mỗi ngày.

          Tại Báo cáo kết quả thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về chất vấn, các vấn đề đã hứa tại các kỳ họp trước trong lĩnh vực y tế gửi các đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Bộ Y tế cho biết, triển khai thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung móng, các loại khí, chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người từ năm 2025, bảo đảm sức khỏe cộng đồng, trật tự, an toàn xã hội, ngày 23/12/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công văn số 1098/TTg-QHĐP về việc triển khai thực hiện Nghị quyết tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa VX.

          Trong đó, Thủ tướng giao Bộ trưởng Bộ Công Thương "Tổ chức thực hiện cụ thể việc cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, khí, chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người".

          Ngày 16/01/2025, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục ban hành Quyết định số 150/QĐ-TTg ban hành Chương trình công tác năm 2025 của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; trong đó, giao Bộ trưởng Bộ Y tế xây dựng Quyết định của Thủ tướng Chính phủ ban hành kế hoạch triển khai Nghị quyết số 173/2024/QH15 ngày 30/11/2024 của Quốc hội về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng (Nghị quyết số 173/2024/QH15); đồng thời, xây dựng Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 117/2020/NĐ-CP ngày 28/9/2020 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế.

          Thực hiện nhiệm vụ Chính phủ giao, Bộ Y tế đã dự thảo Quyết định ban hành kế hoạch triển khai Nghị quyết số 173/2024/QH15, gửi xin ý kiến và đang chỉnh lý, hoàn thiện. Ngày 19/3/2025, Bộ Y tế đã có Tờ trình trình Phó Thủ tướng Lê Thành Long và Thủ tướng Chính phủ dự thảo Quyết định./.